درباره یک شبهه؛ عزرائیل یا ملک الموت؟
دکتر عبدالصدیق آخوند کشمیری: در دوره حاضر عده ای دچار بیماری شبهه افکنی شده و اقدام به اغتشاش اذهان مسلمانان می کنند و گویا اینان ماموریت دارند تا مردم را نسبت به تمامی مسائل دینی ثابت که اختلافی در آن نبوده و مقبول تمامی مذاهب است دچار تردید کنند و معارف دینی مقبول عام مسلمین را به چالش بکشند. از آنجا که این مدعیان، ادعا میکنند مسلمان هستند و حتی مسلمان تر از عموم مسلمانان، نمی توان به آنان نسبت کفر داد والا با توجه به شبهه افکنی کفار که در این زمانه مشاهده می شود، اگر نگوییم که دست نشانده آنان هستند، شباهت بسیاری به آنان دارند.
به عنوان نمونه ای از این شبهه افکنی ها، در این مطلب بر آن شدیم که مساله «ملک الموت - فرشته مرگ - نامش چیست؟ و اینکه عزرائیل می شود گفت یا خیر؟» را بیان کنیم و به وسع خود از کتب معتبر اهل سنت منبع ارائه خواهیم نمود.
مساله از این قرار است که جدیدا در بین عوام این شبهه را مطرح می کنند که نام فرشته ی مرگ، فقط ملک الموت است، بدین معنی که نام آن فرشته ای که جان انسانها را می گیرد، فرشته مرگ یا ملک الموت است و عزرائیل نیست و حتی در بعضی «سایت های مدعی اسلامی بودن» گفته اند که ما به یقین نمیتوانیم بگوییم که نام آن فرشته عزرائیل باشد و این درحالی است که منابع معتبر ما بر اجماعی بودن نام این فرشته اذعان شده اند و باید دانست که یکی از دلائل شرعی ما اهل سنت اجماع است و این دلیل بودن اجماع، خود به اجماع مذاهب اربعه اهل سنت ثابت است و کسانی که ادعای عدم جزم به نام این فرشته دارند، خلاف اجماع اهل سنت عمل کرده و از اهل سنت نیستند.
و اما منابعی که به عزرائیل تصریح کرده اند:
- قاضی عیاض در متن الشفای خود، در بحث سب- دشنام- فرشتگان چنین آورده است که این حکم در مورد فرشتگان به طور عموم بود و حال به فرشتگانی که نام آنها در قرآن آمده است و در روایات متواتر و مشهور آمده است که بر صحت آنها اجماع قطعی منعقد است همانند جبرئیل و میکائیل و مالک و خازن نگهبانان بهشت و جهنم و زبانیه و حمله عرش که در قرآن مذکور هستند و فرشتگانی که از زبان انبیاء وارد شده است از قبیل عزرائیل و اسرافیل... (شرح الشفا 2/546)
قاضی عیاض صراحتا بیان میدارد که نام عزرائیل از انبیاء ثابت است و اجماع قاطع بر آن منعقد است.
- عبدالقاهر جرجانی متوفى 471ه در تفسیر خود، دَرْجُ الدُّرر في تَفِسيِر الآيِ والسُّوَر، چنین می آورد: ملک الموت، یعنی عزرائیل است که جانها را می گیرد. درج الدرر في تفسير الآي والسور. (2/ 446)
- تفسير الخازن؛ لباب التأويل في معاني التنزيل متوفی 741 نیز نام وی را عزرائیل میداند. (3/ 403)
- التفسير الوسيط للقرآن الكريم تالیف علمای الازهر تحت نظارت مجمع البحوث الإسلامية معاصر نیز بر عزرائیل بودن وی صحه گذاشته اند. التفسير الوسيط - مجمع البحوث (8/ 119)
- أبو الحسن مقاتل بن سليمان بن بشير أزدي بلخى متوفى: 150ه، در تفسیر خود نام عزرائیل را ذکر نموده است. تفسير مقاتل بن سليمان (3/ 450)
- سیوطی از ابن ابی دنیا و ابوالشیخ در کتاب الدر المنثور که به روایات وارد شده در مورد تفسیر می پردازد، می آورد، اسم ملک الموت عزرائیل است. الدر المنثور في التفسير بالمأثور (6/ 542)
حال با توجه به مستندات وارد شده در مورد اسم ملک الموت، چه منفعتی عائد شبهه افکنان در این حوزه می شود؟ و هدف آنان از مطرح کردن این مطلب (به عنوان یک نمونه و مطالب/شبهات مشابه آن) چه بوده است؟ آیا غیر از این است که مسلمانان را به ساده ترین و پذیرفته شده ترین مسائل اسلامی، بدبین کنند؟ آیا غیر از این است که آنان را نسبت به دانسته ها و معارف دینی خود (که محل بحث هیچ یک از اهل سنت نبوده است) دچار تردید کنند؟ الله اعلم.
منابع:
- تفسير مقاتل بن سليمان، مولف أبو الحسن مقاتل بن سليمان، متوفاى: 150هـ، چاپ اول- 1423 هـ، دار إحياء التراث – بيروت لبنان
- التفسير الوسيط للقرآن الكريم مؤلف: مجموعه ای از علما با نظارت مجمع البحوث الإسلامية در الأزهر ناشر: الهيئة العامة لشئون المطابع الأميرية، چاپ اول، (1393 هـ = 1973 م) - (1414 هـ = 1993 م)، مصر.
- دَرْجُ الدُّرر في تَفِسيِر الآيِ والسُّوَر ،مؤلف: أبو بكر عبد القاهر بن عبد الرحمن جرجانی ،متوفاى: 471هـ مجلة الحكمة، چاپ اول، 1429 هـ - 2008 م، بريطانيا
- الدر المنثور مؤلف عبد الرحمن ،جلال الدين السيوطي ،متوفاى: 911هـ، دار الفكر – بيروت،لبنان.
- شرح الشفا للقاضی عیاض،مولف ملا علی قاری،متوفای 1014،دار الکتب العلمیه، بیروت، لبنان.
- لباب التأويل في معاني التنزيل، مؤلف: علاء الدين علي بن محمد بن إبراهيم بن عمر الشيحي أبو الحسن، المعروف بالخازن (المتوفى: 741هـ) دار الكتب العلمية – چاپ اول - 1415 هـ، بيروت لبنان.
قدیم یول
